ဖိလစ္ပိုင္ သမၼတကို အေမရိကန္ ႀကိဳးစား လ်စ္လ်ဴ႐ႈေနရ

စက္တင္ဘာ ၃၀ ရက္ေန႔က ဒါဗာအို ႏိုင္ငံတကာ ေလဆိပ္တြင္ ေတြ႔ရေသာ ဖိလစ္ပိုင္ သမၼတ ဒူတာေတး (ဓာတ္ပံု - Reuters)

ယခုအခါ အေမရိကန္ အရာရွိမ်ားမွာ ဖိလစ္ပိုင္သမၼတ ႐ိုဒရီဂို ဒူတာေတး (Rodrigo Duterte) ၏ ရန္လိုေသာ စကားမ်ားကို လ်စ္လ်ဴ႐ႈရန္ အေကာင္းဆုံးႀကိဳးစားၿပီး သူသည္ စစ္ေရး ပူးေပါင္းေဆာင္႐ြက္မႈ ေလွ်ာ႔ခ်ရန္ စကားမ်ားကို လက္ေတြ႔ အေကာင္အထည္ မေဖာ္ေသးသျဖင့္ စိတ္သက္သာရာ ရေနၾကသည္။

အေမရိကန္ အေနျဖင့္ သမၼတသစ္ကို ထပ္မံ ေဒါသေပါက္ကြဲမႈ ျဖစ္ေစရန္ အေျခအေနမ်ိဳး မျပဳလုပ္မိရန္ ႀကိဳးစားေနၿပီး တခ်ိန္တည္းတြင္ အဆင့္နိမ့္ စစ္ေရးႏွင့္ တျခား ပူးေပါင္းေဆာင္႐ြက္မႈမ်ား ဆက္လက္ ေဆာင္႐ြက္ရန္ ႀကိဳးစားေနသည္ဟု အေမရိကန္အရာရွိမ်ားက ေအာက္တိုဘာ ၃ ရက္ေန႔တြင္ ေျပာသည္။

တ႐ုတ္ႏိုင္ငံက ပို၍ပို၍ ရန္လိုလာေသာ အေနအထားတြင္ ဖိလစ္ပိုင္ႏွင့္ လူသိရွင္ၾကား လမ္းခြဲျခင္းသည္ ျပႆနာမ်ား ျဖစ္ေစသကဲ့သို႔ ဖိလစ္ပိုင္ကို အကူအညီ ျဖတ္ေတာက္ျခင္းျဖင့္ အေရးယူရန္ ေလးနက္ေသာ ေျပာဆိုေဆြးေႏြးမႈမ်ိဳး မရွိေၾကာင္း အေမရိကန္အရာရွိမ်ား၏ အဆိုအရ သိရသည္။

ဖိလစ္ပိုင္ အမ်ိဳးအႏြယ္ ၃ သန္းခန္႔ အေမရိကန္တြင္ ေနထိုင္ေနၾကေသာ္လည္း ကိုလိုနီဆန္႔က်င္ေရး စိတ္ဓာတ္ကို သိနားလည္သျဖင့္ အေမရိကန္ အရာရွိမ်ားသည္ ဒူတာေတး အေနျဖင့္ သူ၏ စကားမ်ားကို လက္ေတြ႔ အေကာင္အထည္ ေဖာ္ရန္ အားေပးႏိုင္ဖြယ္ရွိေသာ မည္သည့္ကိစၥကိုမွ် ေျပာဆိုလုပ္ကိုင္လိုျခင္း မရွိၾကေပ။

“သူက မစၥတာ ထရန္႔ လိုပဲ” ဟု အေရွ႕ေတာင္ အာရွေဒသဆိုင္ရာ အဆင့္ျမင့္ အရာရွိတဦးက ရီပတ္ဗလစ္ကန္ သမၼတေလာင္း ေဒၚနယ္ ထရမ့္ (Donald Trump) ကို ရည္ညႊန္း ေျပာၾကားသည္။ “သူက လူအာ႐ံုစိုက္ ခံရတာကို လိုခ်င္တယ္။ အာ႐ံုစိုက္ ခံလာရေလ၊ အရွိန္ ျမင့္လာေလပဲ။ သူ႔ကို လ်စ္လ်ဴ႐ႈထားတာ အေကာင္းဆုံးပဲ” ဟုလည္း ဆက္ေျပာသည္။

ထိုေျပာဆိုခ်က္ႏွင့္ ပတ္သက္၍ ေဝဖန္ေျပာၾကားေပးရန္ သမၼတ၏ ေျပာေရးဆိုခြင့္ ရွိသူ အာနက္စတို အဘဲလ္လာ (Ernesto Abella) ကို သတင္းေထာက္တဦးက ေမးျမန္းေသာအခါ သူက “ဒါကသူတို႔ရဲ႕ ထင္ျမင္ခ်က္ပဲေလ” ဟု ေျဖၾကားသည္။

လြန္ခဲ့ေသာလက ဒူတာေတးသည္ အေမရိကန္သမၼတ ဘားရက္ အိုဘားမားကို လူလြန္မသား ဟု ေခၚခဲ့သျဖင့္ အိမ္ျဖဴေတာ္က စီစဥ္ထားေသာ အစည္းအေဝးကို ဖ်က္သိမ္းခဲ့ရသည္။

သူသည္ သူ႔ကိုယ္သူ ဟစ္တလာ ႏွင့္ ႏႈိင္းယွဥ္ ေျပာၾကားလိုပုံ ရွိၿပီး သူ၏ ႏိုင္ငံမွ မူးယစ္ေဆး သုံးသူႏွင့္ ေရာင္းသူ ၃ သန္းကို သတ္ျဖတ္ရလွ်င္ စိတ္ခ်မ္းသာမည္ဟု ေျပာခဲ့သည္။ သို႔ေသာ္ သူသည္ ေနာက္ပိုင္းတြင္ ဂ်ဴးသုတ္သင္ေရးကို ရည္ညႊန္းေျပာၾကားခဲ့ျခင္း အတြက္ ဂ်ဴးလူမ်ိဳး အသိုင္းအဝန္းကို ေတာင္းပန္ခဲ့သည္။ ဒူတာေတးက သူ႔အေနျဖင့္ နာဇီေခါင္းေဆာင္ အမည္ကို ေဖာ္ျပျခင္းမွာ သူအား ေဝဖန္သူမ်ားက သူ႔ကို မည္သို႔ ပုံေဖာ္ထားသည္ကိုသာ ေျပာလိုျခင္း ျဖစ္သည္ဟု ဆိုသည္။

သူ၏ ေနာက္ဆုံး ရန္လိုေသာ စကားမွာ ဒူတာေတးက အေမရိကန္၏ ဆိုး႐ြားေသာ ဆက္ဆံေရးကို ေဝဖန္ၿပီးေနာက္ သူသည္ ႐ုရွားဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ ဒီမစ္ထရီ မက္ဗီဒဗ္ (Dmitry Medvedev) ႏွင့္ အမည္မေဖာ္ေသာ တ႐ုတ္အရာရွိ တဦးတို႔ထံမွ ေထာက္ခံမႈ ရခဲ့ေၾကာင္း ေျပာခဲ့ျခင္း ျဖစ္သည္။

ပူးတြဲစစ္ေရး ေလ့က်င့္မႈ ရပ္ဆိုင္းမည္၊ အေမရိကန္ တပ္ဖြဲ႔မ်ားကို ဖိလစ္ပို္င္ေတာင္ပိုင္းမွ ေမာင္းထုတ္မည္၊ လြန္ခဲ့ေသာ ၂ ႏွစ္က ႏွစ္ႏိုင္ငံ အၾကားခ်ဳပ္ဆိုခဲ့ေသာ ကာကြယ္ေရး စာခ်ဳပ္ကို ျပန္လည္သုံးသပ္မည္ဟု ဒူတာေတးက လူသိရွင္ၾကား ေျပာခဲ့ေသာ္လည္း ၎တို႔ အနက္ မည္သည့္ကိစၥမွ် ျဖစ္မလာေသးေၾကာင္း အေမရိကန္အရာရွိမ်ားက အေလးအနက္ ေျပာသည္။

လွိမ့္လုံးေျခာက္လုံးမ်ားသာ

ဒူတာေတး၏ ေျပာဆိုခ်က္မ်ားကို ၎တို႔ သတိထားမိေၾကာင္း၊ သို႔ေသာ္ ဖိလစ္ပိုင္စစ္ဘက္ကမူ ယခင္အတိုင္းသာ ဆက္လက္ ဆက္ဆံရန္ အာမခံၾကေၾကာင္း အေမရိကန္ စစ္အရာရွိမ်ားက ေျပာသည္။

“ဒီကိစၥေၾကာင့္ ဘယ္သူမွ အိ္ပ္ေရး မပ်က္ၾကပါဘူး” ဟု အမည္မေဖာ္လိုေသာ အေမရိကန္ စစ္အရာရွိတဦးက ေျပာသည္။

“ဒါေတြ အားလုံးက လွိမ့္လုံး ေျခာက္လုံးေတြပါ” ဟု ေနာက္ထပ္ အေမရိကန္ အရာရွိတဦးက ေျပာၿပီး “ဒူတာေတး၏ မွတ္ခ်က္မ်ားသည္ ၎တို႔ေလာကသို႔ ကူးစက္ပ်ံ႕ႏွံ႔လာျခင္း မရွိ” ဟု ဆိုသည္။

ဖိလစ္ပိုင္ႏိုင္ငံေတာင္ပိုင္း ဇန္ဘိုအန္ဂါၿမိဳ႕ (Zamboanga City) တြင္ အေမရိကန္ တပ္ဖြဲ႔ဝင္ ၁၀၀ ခန္႔ ရွိေၾကာင္း ဖိလစ္ပိုင္စစ္ဘက္ ေျပာေရးဆိုခြင့္ရွိသူ တဦးက ေျပာၿပီး ထိုပမာဏမွာ အဘူေဆယက္ အစၥလမ္မစ္ စစ္ေသြးႂကြမ်ားကို တိုက္ခိုက္ရာတြင္ ဖိလစ္ပိုင္ တပ္ဖြဲ႔မ်ားကို ေလ့က်င့္အႀကံေပးရန္ မူလက ခ်ထားခဲ့ေသာ တပ္ဖြဲ႔ဝင္ ၁၂၀၀ ေအာက္ မ်ားစြာေလွ်ာ႔နည္းလာျခင္း ျဖစ္သည္။

ထို အေမရိကန္တပ္ဖြဲ႔မ်ားကို ႐ုပ္သိမ္းရန္ မည္သည့္ အစီအစဥ္ရွိသည္ဟု မသိေၾကာင္း ထို ဖိလစ္ပို္င္စစ္ဘက္ ေျပာေရးဆိုခြင့္ရသူကပင္ ေျပာသည္။

၁၉၄၂-၄၅ အတြင္း ဂ်ပန္သိမ္းပိုက္မႈ ကာလမွလြဲ၍ အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စုသည္ အေမရိကန္-စပိန္ စစ္ပြဲအၿပီး ဖိလစ္ပိုင္ ကြ်န္းစုကို စပိန္ထံမွ လက္ခံရရွိသည့္ ၁၈၉၈ မွ စတင္၍ ၁၉၄၆ ခုႏွစ္ လြတ္လပ္ေရးရသည္ အထိ ဖိလစ္ပိုင္ကို အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့သည္။

ႏွစ္ႏို္င္ငံတို႔သည္ ၁၉၅၁ ခုႏွစ္တြင္ အျပန္အလွန္ ကာကြယ္ေရး စာခ်ဳပ္ ခ်ဳပ္ဆိုခဲ့ၾကေသာ္လည္း ႏွစ္ႏိုင္ငံအၾကား နီးကပ္ေသာ ဆက္ဆံေရးမွာ လြန္ခဲ့ေသာ ၂၅ ႏွစ္ခန္႔က ဖိလစ္ပိုင္ ဆူးဗစ္ပင္လယ္ေအာ္ရွိ ေရတပ္စခန္း အပါအဝင္ ႀကီးမားေသာ အေမရိကန္ စစ္စခန္း ၂ ခုကို ႏိုင္ငံမွ ထြက္ခြာသြားေစေသာ အခါ တပ္အင္အား စတင္ေလ်ာ့က်လာသည္။

ပူးေပါင္းေဆာင္႐ြက္ေရးတိုးျမႇင့္

သို႔ေသာ္ လြန္ခဲ့ေသာ ၂ ႏွစ္ကမူ ႏွစ္ႏိုင္ငံတို႔သည္ အဆင့္ျမင့္ ကာကြယ္ေရး ပူးေပါင္းေဆာင္႐ြက္မႈ သေဘာတူစာခ်ဳပ္ Enhanced Defense Cooperation Agreement (EDCA) ကို လက္မွတ္ေရးထိုးၿပီး ထိုသေဘာတူစာခ်ဳပ္သည္ အေမရိကန္ကို ေရေၾကာင္းလုံၿခံဳေရး၊ လူသားခ်င္း စာနာမႈႏွင့္ သဘာဝ ေဘးအႏၲရာယ္ တံု႔ျပန္ေဆာင္႐ြက္ရန္ သိုေလွာင္ေရး အေဆာက္အအုံမ်ား တည္ေဆာက္ခြင့္ ေပးခဲ့သည္။

ထိုစာခ်ဳပ္အရ C-130 စစ္ဘက္ သယ္ယူပို႔ေဆာင္ေရး ေလယာဥ္ ၂ စင္းႏွင့္ တပ္ဖြဲ႔ဝင္ ၁၀၀ တို႔သည္ ဖိလစ္ပိုင္ အလယ္ပိုင္းရွိ ေလတပ္စခန္းတခုတြင္ စက္တင္ဘာလ ၂၅ ရက္ေန႔မွ စတင္ ေရာက္ရွိေနၾကသည္။ မၾကာေသးမီကလည္း ၂ ႏိုင္ငံတို႔သည္ PHILBEX အမည္ရွိ ၈ ရက္ၾကာ ပူးတြဲစစ္ေရးေလ့က်င့္မႈတခု ျပဳလုပ္ခဲ့ၾကသည္။

EDCA သည္ ႏိုင္ငံတကာ သေဘာတူ စာခ်ဳပ္တခု ျဖစ္ၿပီး အေမရိကန္ႏွင့္ ဖိလစ္ပိုင္တို႔သည္ ႏိုင္ငံတကာ ဥပေဒကို ေလးစားလိုက္နာရန္ လိုသည္ဟု ပင္တဂြန္ စစ္ဌာနခ်ဳပ္ ေျပာေရးဆိုခြင့္ ရွိသူ တပ္မႉး ဂေရး ေရာ့စ္ (Gary Ross) က ေျပာၾကားခဲ့သည္။ ထိုစာခ်ဳပ္၏ ကနဦး သက္တမ္းမွာ ၁၀ ႏွစ္ ျဖစ္ၿပီး ထိုကာလ ကုန္ဆုံးလွ်င္ စာျဖင့္ တႏွစ္ ႀကိဳတင္ အေၾကာင္းၾကားၿပီး မည္သည့္ဘက္က မဆို ဖ်က္သိမ္းႏိုင္သည္ဟု စာခ်ဳပ္ပါ ျပ႒ာန္းခ်က္မ်ားကို ကိုးကား၍ ေရာ့စ္က ေျပာသည္။

ယခင္ ကိုလိုနီေဟာင္း ဖိလစ္ပိုင္ႏိုင္ငံသည္ သမၼတ အိုဘားမား အစိုးရ၏ ႏိုင္ငံျခားေရးမူဝါဒကို အာရွႏွင့္ ခ်ိန္ခြင္လွ်ာ ျပန္လည္ ထိမ္းညွိေရး မူဝါ၏ အဓိက အစိတ္အပို္င္း ျဖစ္ၿပီး တ႐ုတ္ႏိုင္ငံက ၎၏ ပိုင္နက္ေတာင္းဆိုမႈ ျပင္းထန္လာၿပီး ေနာက္ ႏွစ္ႏိုင္ငံတို႔သည္ ေတာင္တ႐ုတ္ ပင္လယ္တြင္ ပူးတြဲကင္းလွည့္မႈလည္း စတင္ေနၿပီ ျဖစ္သည္။

တ႐ုတ္ႏိုင္ငံက ေရနံႏွင့္ သဘာဝဓာတ္ေငြ႔ ႂကြယ္ဝသည္ဟု ယူဆရသည့္ ေတာင္တ႐ုတ္ပင္လယ္၏ ၉၀ ရာခိုင္ႏႈန္းကို ေတာင္းဆိုေနၿပီး ထိုေတာင္းဆိုမႈမွာ ဖိလစ္ပိုင္၊ မေလးရွား၊ ဘရူႏိုင္း၊ ဗီယက္နမ္ႏွင့္ ထိုင္ဝမ္တို႔၏ ေတာင္းဆိုမႈမ်ားႏွင့္ ထိပ္တိုက္ ျဖစ္ေနသည္။

လြန္ခဲ့ေသာ ၃ လက ဒူတာေတး အာဏာရၿပီး ကတိအတိုင္း မူးယစ္ေဆး၀ါး တိုက္ဖ်က္ေရး ေဆာင္႐ြက္ရာ လူေပါင္း ၃၁၀၀ ေက်ာ္ ေသဆုံးရျခင္း အတြက္ အေမရိကန္ အရာရွိမ်ားက စိတ္အေႏွာင့္အယွက္ ျဖစ္ေနေသာ္လည္း သူတို႔သည္ ၂ ႏိုင္ငံအၾကား ရွည္ၾကာေသာ စစ္ဘက္ဆက္ဆံေရးကို တန္ဖိုးထားၾကသည္။

“တခါတေလေတာ့ လူပုဂၢိဳလ္ကိစၥေတြ ေဘးဖယ္ထားၿပီး ႏိုင္ငံေတြနဲ႔ ပတ္သက္တာေတြ လုပ္ရတတ္တယ္။ အေမရိကန္က ဖိလစ္ပိုင္ကို ဆုံးရႈံး မခံႏိုင္ဘူး။ ဒါေၾကာင့္ ေတာ္ေတာ္ေလးကို မႏွစ္ၿမိဳ႕စရာေကာင္းတဲ့ ဒီေခါင္းေဆာင္နဲ႔ ဆက္ဆံၿပီး သူ႔ရဲ႕ လူ႔အခြင့္အေရး မူဝါဒေတြကို ဆန္႔က်င္ေၾကာင္းျပဖို႔ နည္းလမ္းရွာရမယ္” ဟု အထက္လႊတ္ေတာ္ ျပည္ပဆက္ဆံေရး ေကာ္မတီ၏ အာရွေရးရာ ကြ်မ္းက်င္သူေဟာင္းႏွင့္ ယခု Maureen and Mike Mansfield Foundation တြင္ လုပ္ကိုင္ေနေသာ ဖရန္႔ခ္ ဂ်န္ႏူဇီ (Frank Jannuzi) က ေျပာသည္။

အေမရိကန္ ဥပေဒျပဳ အမတ္းမ်ားသည္ ၎တို႔၏ စိုးရိမ္မကင္းျဖစ္မႈကို ဖိလစ္ပိုင္ သံ႐ံုးႏွင့္ အႀကိမ္ႀကိမ္ ေဆြးေႏြးၿပီး ျဖစ္ကာ ဖိလစ္ပိုင္ သံတမန္မ်ားမွာလည္း ဒူတာေတးအစိုးရကို ကိုယ္စားျပဳေရးႏွင့္ သူ၏ စကားမ်ားအေပၚ စိုးရိမ္ျခင္းတို႔ အၾကား ဗ်ာမ်ားေနရသည္။

အေမရိကန္က မၾကာေသးမီ ႏွစ္မ်ားအတြင္း ဖိလစ္ပိုင္သို႔ ျပည္ပ အကူအညီႏွင့္ စစ္ေရးဖြံ႔ၿဖိဳးေရး အကူအညီေဒၚလာ သန္းရာခ်ီ ေပးထားၿပီး ဖိလစ္ပိုင္သည္ အာဖဂန္ႏွင့္ ပါကစၥတန္ၿပီးလွ်င္အာရွတြင္ အေမရိကန္ အကူအညီ တတိယ အမ်ားဆုံးရေသာ ႏိုင္ငံျဖစ္ေနသည္။

ၾသဇာႀကီးမားေသာ အထက္လႊတ္ေတာ္ အမတ္ ၂ ဦး ျဖစ္သည့္ အထက္လႊတ္ေတာ္ ျပည္ပဆက္ဆံေရး ေကာ္မတီမွ ထိပ္တန္း ဒီမိုကရက္ ဘင္ ကာဒင္ (Ben Cardin) ႏွင့္ ျပည္ပ အကူအညီကို ကိုင္တြယ္ေသာ ဆပ္ေကာ္မတီမွ ထိပ္တန္း ဒီမိုကရက္ ပက္ထရစ္ ေလ့ဟီ (Patrick Leahy) တို႔က ယခုဘ႑ာႏွစ္ အတြက္ အကူအညီကို စဥ္းစားရာတြင္ ဒူတာေတး ၏ မူဝါဒမ်ားကို ထည့္သြင္း စဥ္းစားလိုၾကသည္။

လူသိရွင္ၾကား စိတ္ေပါက္ကြဲတတ္ေသာ ဒူတာေတးႏွင့္ ပတ္သက္၍ အိုဘားမားအစိုးရက ပိုမိုစိတ္ပူပန္ ေသာ္လည္း အေမရိကန္ အစိုးရတြင္ တျခားနည္းလမ္းမ်ား ရွိေသာေၾကာင့္ ႏိုင္ငံေရး အကြဲအၿပဲသည္ ကာကြယ္ေရး အေပၚ သက္ေရာက္မႈ ျဖစ္မည္ကို သိပ္မစိုးရိမ္ဟု အေမရိကန္ အရာရွိတဦးက ေျပာသည္။

ထို တျခား နည္းလမ္းမ်ားတြင္ စင္ကာပူရွိ ေဒသဆိုင္ရာ ေရတပ္ဌာန (Navy Region Center)၊ ဘရူႏိုင္းရွိ ေလ့က်င့္ေရး ဌာနႏွင့္ ဗီယက္နမ္ႏွင့္ ေရတပ္ခ်င္းဆက္ဆံမႈ တိုးတက္ရန္ အလားအလာတို႔ ပါဝင္သည္ဟု ထို အမည္မေဖာ္လိုေသာ အရာရွိက ေျပာသည္။

(Reuters သတင္းဌာနတြင္ ေဖာ္ျပထားေသာ Idrees Ali and Arshad Mohammed တို႔၏ For now, U.S. tries to ignore Philippines president’s broadsides ကို ဘာသာျပန္ဆိုသည္။)

ဧရာ၀တီ