အစိုးရသစ္ ေခါင္းခဲစရာ လူကုန္ကူးမႈျပႆနာ

လူကုန္ကူးရာတြင္ အသုံးျပဳေသာ သေဘၤာတစီးကို ၂၀၁၅ ခုႏွစ္အတြင္း ဖမ္းဆီးရမိရာ ကုလသမဂၢ အရာရွိမ်ား စစ္ေဆးေနစဥ္ (ဓာတ္ပံု – Reuters)

ၿပီးခဲ့တဲ့ စက္တင္ဘာလ က အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုကို သြားေရာက္ခဲ့တဲ့ ႏိုင္ငံေတာ္ အတိုင္ပင္ခံ ပုဂၢိဳလ္ေဒၚ ေအာင္ဆန္းစုၾကည္ရဲ႕ခရီးစဥ္မွာ အေမရိကန္သမၼတ အိုဘားမားက ျမန္မာႏိုင္ငံအေပၚ နွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ပိတ္ဆို႔ခဲ့တဲ့ GSP- (Generalized System of Preference) အက်ိဳးခံစားခြင့္ကို ျပန္လည္ေပးအပ္သြားမယ္လို႔ ေျပာၾကားခဲ့ပါတယ္။

ဒါဟာ ျမန္မာ့ပို႔ကုန္လုပ္ငန္းရွင္ေတြအတြက္ေတာ့ ရေတာင့္ရခဲအခြင့္အေရးတရပ္ပါပဲ။ ဒီအခြင့္အေရးေၾကာင့္ ၂ ႏိုင္ငံကုန္ သြယ္မႈမွာ အလားလာေကာင္းေတြ အမ်ားႀကီးရွိလာနုိင္ပါတယ္။

ဒါေပမယ့္ ခရီးစဥ္အတြင္းမွာပဲ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္က လႊတ္ေတာ္အမတ္ေတြနဲ႔လည္း ေတြ႔ဆံုခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီေတြ႔ဆံု ရာမႈမွာ ရီပတ္ဘလစ္ကန္ အထက္လႊတ္ေတာ္အမတ္ ေဘာ့ေကာ့ကား (Bob Corker) က ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ႕လူကုန္ကူးမႈ ျပ ႆနာကို ေထာက္ျပခဲ့ပါတယ္။

ဒါအျပင္ လူကုန္ကူးခံရၿပီး ေက်းကြ်န္ဘ၀ေရာက္ေနသူေတြ၊ လိင္ကြ်န္ျဖစ္ေနရတဲ့သူေတြကို ကာကြယ္ေပးေရးအတြက္ ျမန္ မာအစိုးရရဲ႕အားထုတ္မႈေတြအေပၚမွာ အထူးအေလးေပးၿပီး အနီးကပ္ ေစာင့္ၾကည့္သြားမယ္လို႔လည္း သူက ႐ိုက္တာသ တင္းဌာနကုိ ေျပာခဲ့ပါတယ္။

စီးပြားေရးပိတ္ဆို႔မႈကို ျပန္လည္ဖ်က္သိမ္းေပးေရးဟာ လူကုန္ကူးျပႆနာေၾကာင့္ ေႏွာင့္ေႏွးသြားေလမလားဆိုတာ စိုးရိမ္ စရာျဖစ္လာပါတယ္။ လူကုန္ကူးျပႆနာအေပၚ အေလးမထားတဲ့ တခ်ိဳ႕ႏိုင္ငံေတြကိုု အေမရိကန္ အစိုးရက ပိတ္ဆို႔အေရး ယူတာေတြ ရွိခဲ့တဲ့အတြက္ပါပဲ။

ပိုဆိုးလာတဲ့ လူကုန္ကူးမႈေတြ

“လူကုန္ကူးမႈနဲ႔ ပတ္သက္ရင္ ၿပီးခဲ့တဲ့အစိုးရေတြအေနနဲ႔ လူကုန္ကူးခံရသူမ်ား အကာအကြယ္ေပးေရးဥပေဒ (Trafficking Victims Protection Act – TVPA) ရဲ႕အနိမ့္ဆံုး လိုက္နာရမယ့္ စံခ်ိန္စံညႊန္းကို ဘယ္ေလာက္လိုက္နာသလဲဆုိတဲ့ ျပႆ နာ ရွိပါတယ္” လို႔ MDRI ရဲ႕ Senior Researcher ျဖစ္တဲ့ ဦးတင္ေမာင္သန္းက ေျပာပါတယ္။

ဒီဥပေဒအရ ႏိုင္ငံေတြကို အဆင့္ ၁၊ အဆင့္ ၂၊ အဆင့္ ၃ ဆိုၿပီး ခြဲျခား သတ္မွတ္ထားပါတယ္။ အဆင့္၁ စာရင္းထဲမွာပါတဲ့ ႏိုင္ငံေတြက လူကုန္ကူးမႈေတြရွိေပမယ့္ သတ္မွတ္ဥပေဒရဲ႕အနိမ့္ဆံုး လိုက္နာရမယ့္ စံခ်ိန္စံညြန္း( Minimum Standard) ကို အျပည့္ အ၀လိုက္နာတဲ့ နိုင္ငံျဖစ္ပါတယ္။ အဆင့္၂ စာရင္းထဲမွာပါတဲ့ ႏိုင္ငံေတြကေတာ့ ဒီစံခ်ိန္စံညြန္းေတြကို တစိတ္ တပိုင္းသာ လိုက္နာတဲ့ႏိုင္ငံေတြပါ။

အဆင့္ ၃ထဲမွာ ပါ၀င္တဲ့ ႏိုင္ငံေတြကေတာ့ အနိမ့္ဆံုး ျဖစ္တဲ့ စံခ်ိန္စံညႊန္းေတြကိုေတာင္ ထိထိေရာက္ေရာက္ လိုက္နာမႈ မရွိတဲ့ ႏိုင္ငံေတြပါပဲ။ လိင္ကြ်န္အျဖစ္ ေရာင္းစားမႈေတြ၊ လိမ္ညာၿခိမ္းေျခာက္ေခၚေဆာင္ၿပီး အဓမၼက်င့္ႀကံတာေတြ၊ ကေလး သူငယ္ေတြကို စစ္မႈထမ္းခိုင္းတာေတြ စတဲ့ အဆိုးဆံုးအမႈေတြကို ထိထိေရာက္ေရာက္ တားဆီး အေရးမယူတဲ့ႏိုင္ငံေတြ ပဲျဖစ္ပါတယ္။

ၿပီးခဲ့ ဇြန္လ ၃၀ ရက္ေန႔ အေမရိကန္ ႏိုင္ငံျခားေရး ဝန္ၾကီးဌာနက ထုတ္ျပန္တဲ့ Trafficking in Person ( TIP) 2016 report မွာေတာ့ ျမန္မာႏိုင္ငံဟာ အဆင့္သံုး (Tire 3)လို႔ သတ္မွတ္ထားတဲ့ ႏိုင္ငံ၂၆ ႏိုင္ငံစာရင္းထဲမွာ ပါ၀င္ေနတာ ေတြ႔ရပါ တယ္။

ထိုင္းနိုင္ငံအပါအ၀င္ အျခားႏိုင္ငံ၂၀ ကေတာ့ အဆင့္၂မွာ ရွိေနပါတယ္။ ဖိလစ္ပိုင္ႏိုင္ငံကေတာ့ အဆင့္ ၁ စာရင္းမွာ ပါ၀င္ေနပါတယ္။

အရင္ႏွစ္ေတြက ထိုင္းႏိုင္ငံဟာ ပင္လယ္ငါးဖမ္းလုပ္ငန္းေတြမွာ လူကုန္ကူးတာေတြရွိခဲ့တာေၾကာင့္ အဆင့္ ၃ အျဖစ္ သတ္မွတ္ခံခဲ့ရပါတယ္။ ထိုင္းအစိုးရက ဒီျပႆနာကို တင္းတင္းက်ပ္က်ပ္ ကိုင္တြယ္အေရးယူလာခဲ့တဲ့အတြက္ ယခု ၂၀၁၆ အစီရင္ခံစာမွာ အဆင့္၂ကုိ ေရာက္သြားပါတယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံက ၄ႏွစ္ ဆက္တိုက္ အဆင့္ ၂ ေနရာမွာ ရွိခဲ့ရာကေန ၂၀၁၆ ခုႏွစ္မွာေတာ့ အဆင့္ ၃ကို က်ဆင္းသြားပါတယ္။

လူကုန္ကူးမႈ ျပႆနာကို တိုက္ဖ်က္ရာမွာ ပိုအားနည္းလာတယ္လို ့ အစီရင္ခံစာက ဆိုပါတယ္။ ဒီသတ္မွတ္ခ်က္ေၾကာင့္ စီးပြားေရးပိတ္ဆို႔မႈကို ျပန္လည္႐ုပ္သိမ္းေပးေပမယ့္ အကန္႔အသတ္ေတြ ရွိလာႏိုင္ပါတယ္။

“ျမန္မာႏိုင္ငံက လူကုန္ကူးမႈ တိုက္ဖ်က္ေရးမွာ အဆင့္ ၃ ရွိတဲ့ နိုင္ငံျဖစ္ေနတဲ့ အတြက္ GSP ေပးသည့္တိုင္ ကုန္သြယ္ေရး ကို အတားအဆီးျဖစ္ေနနိုင္တယ္။ ထိုင္းနိုင္ငံနဲ႔ အီးယူၾကားမွာလည္း ဒီျပႆနာမ်ိဳးရွိခဲ့တယ္။ ထိုင္းထြက္ကုန္ေတြကို အီးယူ က လူကုန္ကူးမႈနဲ႔ ျပန္ကန္႔ခဲ့တဲ့ ဥပမာေတြ ရွိတယ္”လို႔ ISP (Institute for Strategy and policy) ရဲ႕ Training Director ျဖစ္တဲ့ ဦးေအာင္သူၿငိမ္းက ေျပာပါတယ္။

ပိတ္ဆို႔မႈေၾကာင့္ျဖစ္တဲ့ ဆန္႔က်င္ဘက္ဆိုးက်ိဳး

အေမရိကန္အစိုးရဟာ ၂၀၀၃ ခုနွစ္ေမလမွာ ျဖစ္ပြားတဲ့ ဒီပဲရင္းအေရးအခင္းအၿပီး ျမန္မာ့ဒီမိုကေရစီေရးဆိုင္ရာ အက္ဥပ ေဒ (The Burma Freedom and Democracy Act ) ကို ျပဌာန္းလိုက္ပါတယ္။

ဒီဥပေဒအရ ဘဏ္လုပ္ငန္းဆိုင္ရာ ေငြေပးေငြယူ( financial Transactions) ကိစၥေတြကို လုပ္ခြင့္မေပးေတာ့သလို ဒီဥပ ေဒေၾကာင့္ပဲ အေမရိကန္ဘဏ္ေတြထဲ ရွိေနတဲ့ account အခ်ိဳ႕ပိတ္မိသြားပါတယ္။ အလားတူပဲ ျမန္မာႏိုင္ငံက ေက်ာက္ မ်က္နဲ႔ ကြ်န္းသစ္ေတြကိုလည္း အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုကို တင္သြင္းခြင့္ မရေတာ့ဘူး။

တတိယႏိုင္ငံတခုမွာ မြမ္းမံျပင္ဆင္ၿပီးရင္ေတာ့ တင္သြင္းခြင့္ ရွိပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ေစ်းေကာင္းရတဲ့ ျမန္မာ့ကြ်န္းသစ္ေတြ ကို အိမ္နီးခ်င္းနိုင္ငံေတြက ေစ်းေပါေပါနဲ ့ရယူ၊ ပရိေဘာဂလုပ္ၿပီး တဆင့္ျပန္တင္ပို႔ၾကပါတယ္။

အလားတူပဲ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ေက်ာက္စိမ္းထြက္ေပမယ့္ ကမၻ႔ာေက်ာက္စိမ္းေစ်းကြက္ဟာ တရုတ္ႏိုင္ငံကို ေရြ႕သြားခဲ့သလို ပတၱျမားေစ်းကြက္ဟာလည္း ထိုင္းႏိုင္ငံကို ေရာက္သြားခဲ့ပါတယ္။ ျမန္မာနိုင္ငံကေတာ့ ကိုုယ့္ႏိုင္ငံက ထြက္တဲ့ပစၥည္းေတြ ဆိုေပမယ့္ ေမွာင္ခိုေစ်းကြက္အေနနဲ႔သာ ေရာင္းခ်နိုင္ခဲ့ပါတယ္။

ဒီလိုကန္႔သတ္မႈေတြဟာ အာဏာရွင္အစိုးရကို ပစ္မွတ္ထားခဲ့တယ္ဆိုေပမယ့္ ႏိုင္ငံရဲ႕ရင္းနွီးျမဳပ္နွံမႈနဲ႔ ကုန္သြယ္မႈကို ထိ ခိုက္သြားေစခဲ့တာ အမွန္ပါပဲ။ အထူးသျဖင့္ အေျခခံလူတန္းစားေတြအတြက္ ၀င္ေငြရလမ္းကို ဖန္တီးေပးတဲ့ အထည္ခ်ဳပ္ လုပ္ငန္းဟာ အေမရိကန္ရဲ႕ပိတ္ဆို႔မႈေနာက္ပိုင္းမွာ သိသိသာသာ က်င္းဆင္းသြားခဲ့ပါတယ္။ အထည္ခ်ဳပ္လုပ္ငန္းေတြေပၚ မွီခိုေနတဲ့ အလုပ္သမားေတြ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားလည္း ထိုင္းနိုင္ငံဘက္ ေရာက္သြားတယ္။

အေမရိကန္အထက္လႊတ္ေတာ္အမတ္ ေဘာ့ေကာ့ကား (Bob Corker) က ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ႕လူကုန္ကူးမႈ ျပႆနာကို မီး ေမာင္းထိုးျပလာတဲ့အခါ လူကုန္ကူးမႈနဲ႔ ပိတ္ဆို ့အေရးယူမႈရဲ႕အဆက္အစပ္ဟာ စဥ္းစားစရာ ျဖစ္လာပါတယ္။

ပိတ္ဆို႔အေရးယူမႈေၾကာင့္ စီးပြားေရးက်ဆင္းၿပီး အလုပ္အကိုင္ရွားပါးရာကေန လူကုန္ကူးမႈေတြ တိုုးပြားျဖစ္ေပၚခဲ့တယ္လို႔ ၿပီးခဲ့တဲ့အစိုးရလက္ထက္မွာ ေျပာၾကားေလ့ရွိပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ အလုပ္အကိုင္ရွားပါးလို႔ ျပည္ပမွာ အလုပ္သြားလုပ္ရတဲ့ အလုပ္သမားေတြအေပၚမွာ အစိုးရဘက္က ဘယ္ေလာက္ တာ၀န္ယူခဲ့သလဲ ဆိုတာေတာ့ ေမးခြန္းထုတ္ဖို႔ လိုုလာပါလိမ့္မယ္။

အစိုးရရဲ႕တာ၀န္ယူမႈ

ဥပမာ၂၀၀၄ ခုနွစ္မွာ ထိုင္းနိုင္ငံက သူတို႔ဆီ ေရႊ႕ေျပာင္း၀င္ေရာက္လာတဲ့ ျမန္မာ၊ လာအိုနဲ႔ ကေမၻာဒီးယားႏိုင္ငံသားေတြ အတြက္ အစိုးရခ်င္း နားလည္မႈ စာခၽြန္လြာ ေရးထိုးဖို႔ ေျပာခဲ့တာရွိပါတယ္။ လာအိုနဲ႔ ကေမၻာဒီးယားအစိုးရေတြက လက္ခံ ခဲ့ေပမယ့္ ျမန္မာအစိုးရဘက္က လက္မခံခဲ့ပါဘူး။ ၀မ္းနည္းစရာေကာင္းတာက ထိုင္းႏိုင္ငံမွာ ရွိေနတဲ့ ေရႊ႕ေျပာင္းအလုပ္ သမားေတြရဲ႕ ၉၅ ရာခိုင္နႈန္းက ျမန္မာအလုပ္သမားေတြျဖစ္ေနတာပါ။

“အစိုးရခ်င္းနားလည္မႈ စာခြၽန္လႊာထိုးမယ့္ကိစၥကို ျမန္မာအစိုးရဘက္ကသေဘာမတူခဲ့ဘူး။ ျမန္မာဘက္ကေန တရားမ၀င္ ထြက္သြားတာဆိုေတာ့ တရား၀င္ပံုစံမ်ိဳး ျဖစ္ေအာင္လုပ္မေပးႏိုင္ဘူးလို႕ေျပာခဲ့တယ္။ ဒါေၾကာင့္ ကေမၻာဒီးယားနဲ ့လာအို ေတြ အတြက္ အဆင္ေျပသြားေပမယ့္ ျမန္မာအလုပ္သမားေတြကေတာ့ တရား၀င္အလုပ္သမား ျဖစ္ခြင့္မရခဲ့ဘူး” လို႔ ထိုင္း ႏိုင္ငံ၊ မဲေဆာက္ၿမိဳ႕နယ္က ေရာင္ျခည္ဦး အလုပ္သမားအဖြဲ႔ရဲ႕တာ၀န္ခံ သင္တန္းမႉး ကိုမ်ိဳးေဇာ္က ေျပာပါတယ္။

ေရႊ႕ေျပာင္းအလုပ္သမားေတြရဲ႕တရားမ၀င္မႈဟာ လူကုန္ကူးခံရဖို ့အတြက္ အဓိက အေၾကာင္းရင္းတခု ျဖစ္ပါတယ္။ လက္ ရွိအခ်ိန္အထိ ထိုင္းနိုင္ငံမွာ ျမန္မာေရႊ႕ေျပာင္းလုပ္သားအေရအတြက္ ေလးသန္းနီးပါး ရွိေပမယ့္ တရား၀င္ႏိုင္ငံကူးလက္ မွတ္ (Passport) လုပ္ထားသူက ၉ သိန္း၀န္းက်င္ပဲရွိေနပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ တရားမ၀င္အလုပ္သမားေတြအတြက္ လူကုန္ကူးခံရမယ့္အေနအထားက သိသိသာသာ မေလ်ာ့ပါးေသးပါဘူး။

ပဋိပကၡနဲ႔ လူကုန္ကူးမႈ

ပိတ္ဆို႔မႈေၾကာင့္ လူကုန္ကူးမႈေတြ တိုးပြားလာရတယ္လို ့အေၾကာင္းျပတတ္ေပမယ့္ ပိတ္ဆို႔မႈနဲ႔ မသက္ဆိုင္တဲ့ နယ္ပယ္ ေတြမွာ လူကုန္ကူးမႈေတြရွိေနတာလည္း အထင္အရွားပါပဲ။ ဒါက ပဋိပကၡျဖစ္ပြားတဲ့ နယ္ပယ္ေတြမွာ ေပၚေပါက္ေနတဲ့ လူကုန္ကူးမႈေတြပါ။

ျမန္မာျပည္ရဲ႕တိုင္းရင္းသားေဒသမ်ားမွာ ျဖစ္ပြားေနတဲ့ ျပည္တြင္းစစ္ေၾကာင့္ ကိုုယ့္ရပ္ကိုယ့္ေဒသကို စြန္႔ခြာထြက္ေျပးေန ရသူေတြ သိန္းနဲ ့ခ်ီၿပီး ရွိေနပါတယ္။ ကခ်င္ျပည္နယ္မွာ ျဖစ္ေနတဲ့ တိုက္ပြဲေတြေၾကာင့္ လူေပါင္း တသိန္းေက်ာ္၊ ရခုုိင္ျပည္ နယ္မွာ ျဖစ္ေနတဲ့ ပဋိပကၡေတြေၾကာင့္ လူေပါင္း တသိန္းႏွစ္ေသာင္းေက်ာ္ဟာ ကိုယ့္ရပ္ရြာ ကိုယ့္ေဒသကို စြန္႔ခြာထြက္ ေျပးၾကရပါတယ္။

ဒါက စီးပြားေရးေၾကာင့္မဟုတ္ဘဲ စစ္ေရးေၾကာင့္ ျဖစ္လာရတဲ့ကိစၥပါ။ ဒီလူေတြထဲမွာ ဆိုးဆိုးရြားရြား လူကုန္ကူးခံရသူေတြ အမ်ားအျပားရွိေနပါတယ္။

ဒါေၾကာင့္ အေမရိကန္အစိုးရဘက္က ပိတ္ဆို႔အေရးယူမႈကို ႐ုပ္သိမ္းေပးေပမယ့္ လူကုန္ကူးမႈေတြဟာ လံုး၀ပေပ်ာက္သြား မွာေတာ့ မဟုတ္ပါဘူး။ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးမရေသးသေရြ႕ စစ္ပြဲကတဆင့္ ျဖစ္လာရတဲ့ လူကုန္ကူးမႈေတြ ရွိေနပါလိမ့္ဦးမွာပါ။ လူ ကုန္ကူးမႈ ပေပ်ာက္ေရးဟာ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးလုပ္ငန္းစဥ္နဲ ့တႏြယ္ငယ္တစင္ပါ ဆိုသလို ျဖစ္ေနတာကိုလည္း သတိထားဖို႔ လို ပါလိမ့္မယ္။

ISP ရဲ႕Training Director ျဖစ္တဲ့ ဦးေအာင္သူၿငိမ္းကေတာ့ “ ျမန္မာကို စၿပီး အေရးယူခံရကတည္းက လူကုန္ကူးမႈတို႔၊ အ ဓမၼေစခံခိုင္းမႈတို႔ေၾကာင့္ အိုင္အယ္လ္အို (IlO) ရဲ႕စစ္တမ္းေတြကို အေျခခံၿပီး အေရးယူခဲ့တာ ဆိုေတာ့ တကယ္လို႔ ဆန္ ရွင္႐ုပ္သိမ္းတယ္ဆိုရင္ေတာင္ လူကုန္ကူးမႈကိစၥကိုေတာ့ အစိုးရအေနနဲ႔ ဖိဖိစီးစီးလုပ္ဖို႔ လိုေကာင္းလိုလာလိမ့္မယ္”လို႔ သံုးသပ္ ေျပာၾကားပါတယ္။

ဧရာ၀တီ