စိတ္က်န္းမာေရး (Mental Health)

“စိတ္လႈပ္ရွားမႈ ေကာင္းမြန္လ်က္ စိတ္ေရာဂါ ကင္းရွင္းေနလ်င္ စိတ္က်န္းမာသည္” ဟု ေခၚသည္။ ဘဝတြင္ အျပဳသေဘာေဆာင္၊ အေပါင္းလကၡဏာ အျမင္ရွိရန္၊ အခက္အခဲျပႆနာမ်ားကို ရင္ဆိုင္ေက်ာ္လႊားရာတြင္ အေလ်ာ့အတင္းရွိျပီး၊ ေပ်ာ္ေပ်ာ္ရႊင္ရႊင္ ျဖတ္သန္းတတ္ျခင္းပင္ျဖစ္သည္။
လူတဦးအေနႏွင့္ လူ ့အဖြဲ ့အစည္းအား ေကာင္းက်ိဳးခ်မ္းသာ ျဖစ္ေစရန္ ျပဳမူ-ေနထိုင္တတ္ရန္ ဟုလည္း ဆိုႏိုင္သည္။ စိတ္က်န္းမာေရး ျပႆနာသည္ ကမၻာ့က်န္းမာေရး ဝန္ထုပ္ဝန္ပိုးၾကီးတရပ္ ျဖစ္ေန သည္။ ေရာဂါေပါင္းစံု၏ ၁၄% ရွိသည္။ ကူးစက္ေရာဂါမ်ားမွအပဆိုလ်င္ ၂၈% ရွိသည္။ ကမၻာ့လူဦးေရ၏ ၃ဝ% သည္ စိတ္ေရာဂါ တမ်ိဳးမ်ိဳးရွိေနၾကသည္။

အမ်ားဆုံးျဖစ္သည့္ စိတ္ေရာဂါမ်ားမွာ -
၁။ စိတ္က်ေရာဂါ။
၂။ အရက္စြဲေရာဂါ။
၃။ စကီဇိုဖရီးနီးယားေရာဂါ၊
၄။ ဒီမင္းရွားေရာဂါတို ့ျဖစ္ၾကသည္။

နာမည္ေက်ာ္ ဒတ္ခ်္ ပန္းခ်ီဆရာၾကီး (ဗင္းဆင့္-ဗန္ဂိုး) သည္ စိတ္က်ေရာဂါရွိျပီး ထိုစဥ္က ကုသနည္း မရွိေသးသျဖင့္ ကိုယ့္ကိုယ္ကို သတ္ေသသြားခဲ့ရသည္။

အျခားေသာ စိတ္ေရာဂါရွိသည့္ ကမၻာေက်ာ္ပုဂၢိဳလ္မ်ား
1. ဂီတပညာရွင္ ဗီသိုဘင္၊
2. ျဗိတိသွ်ဝန္ၾကီးခ်ဳပ္ ဝစ္စတန္ခ်ာခ်ီ၊
3. သဘာဝသိပၸံညာရွင္ ခ်ားလ္ဒါဝင္၊
4. တီထြင္သူ အယ္ဒီဆင္၊
5. စာေရးဆရာ အားနက္စ္ ဟယ္မင္ေဝး၊
6. ကဗ်ာဆရာ ဗစ္တာဟူးဂိုး၊
7. အေမရိကန္သမတ ဂ်က္ဖါဆင္၊
8. အေမရိကန္သမတ လင္ကြန္း၊
9. ပိသုကာ မိုက္ကယ္အိန္ဂ်ယ္လို၊
10. မီးအိမ္ရွင္မ ဖေလာရင့္ ႏိုက္တင္ေဂး
11. သိပၸံပညာရွင္ ႏူတန္

စိတ္က်န္းမာေရး က်ား-မ ေရြးသည္
စိတ္နဲ႔ပတ္သက္တဲ့ ေဝဒနာေတြကို ဆန္းစစ္လိုက္ရင္ ေယာက္်ားေတြမွာ ျဖစ္ၾကရတာနဲ႔ မိန္းမေတြမွာ ျဖစ္ၾကရတာ မတူပါ။

"အမ်ိဳးသမီးမ်ားမွာ စိုးရိမ္စိတ္လြန္ကဲတာ နဲ႔ စိတ္ဓါတ္က်ဆင္းတာ အျဖစ္မ်ားတယ္။ ေယာက္်ားေတြကေတာ့ မူးယစ္-ေဆးဝါးစြဲတာနဲ႔ လူေနမႈအသိုင္းအဝိုင္းနဲ႔ အဆင္မေျပတာေတြ အျဖစ္မ်ားတယ္" လို႔ အေမရိကန္ စိတ္ပညာအသင္းကေန ထုတ္ျပန္လိုက္ပါတယ္။ မူမွန္မဟုတ္တဲ့ စိတ္ပညာ ဂ်ာနယ္ထဲမွာ လူေတြ အမ်ားဆံုး ျဖစ္တတ္တဲ့ စိတ္ေရာဂါေတြနဲ႔ က်ား-မ ခြဲျခား ေလ့လာခ်က္ကို ေဖၚျပလိုက္ပါတယ္။ အမ်ိဳးသမီးေတြဟာ စိုးရိမ္စိတ္ လြန္ကဲမႈေတြကေန အတြင္းဘက္ ဦးတည္တဲ့ စိတ္လႈတ္ရွားမႈေတြ ျဖစ္ေစတာမ်ားတယ္။ ဒါေတြက ဆုတ္ခြါ-ကင္းျပတ္မႈ၊ အထီးက်န္မႈ၊ စိတ္ဓါတ္က်ျခင္းေတြကေန ဆက္လာတာေတြ ျဖစ္တယ္။

ေယာက္်ားေတြဟာ စိတ္လႈတ္ရွားမႈေတြကို အျပင္ဘက္ဆီ ဦးတည္ၾကတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ ၾကမ္းတမ္းမႈ၊ ယာယီ-တံု႔ျပန္မႈ၊ ေသြးေဆာင္မႈ နဲ႔ လုပ္သင့္တာကို မလုပ္ျခင္း ဆိုတာေတြကို ေရြးခ်ယ္တတ္တယ္။ လိင္ျခားနားမႈဟာ အတြင္းဘက္ ဦးတည္ျခင္း နဲ႔ အျပင္ဘက္ဆီ ဦးတည္ျခင္းေတြပါ ျခားနားၾကတာ ျဖစ္တယ္။

၂ဝဝ၁-၂ဝဝ၁ အတြင္းက National Institutes of Health မွာရွိတဲ့ ကိန္းဂဏန္းေတြကို ေလ့လာခဲ့တယ္။ အသက္ ၁၈ ႏွစ္အထက္ လူေပါင္း ၄၃ဝ၉၃ ေယာက္ကို ေလ့လာတာ ျဖစ္တယ္။ အဲဒီအထဲမွာ အမ်ိဳးသား = ၄၃%၊ အမ်ိဳးသမီး = ၅၇% (အျဖဴ = ၅၆႕၉%၊ အသားဝါ-ညိဳ = ၁၉႕၃%၊ အမဲ = ၁၉႕၁%၊ အာရွ၊ ဟဝိုင္ယီနဲ႔ ပင္လယ္ေန = ၃႕၁%၊ ဌာေနလူနီ နဲ႔ အလာစကာ = ၁႕၆%၊) ပါတယ္။

အရင္ ေလ့လာမႈေတြအရ အမ်ိဳးသမီးေတြဟာ စိတ္ဓါတ္က်တာ ပိုျဖစ္တယ္။ ဘာလို႔လဲဆိုေတာ့ ေယာက္်ားေတြထက္ ပိုျပီး ထပ္ခါထပ္ခါ လုပ္တတ္ၾကတယ္။ ျပသနာေျဖရွင္းေရးထက္ အႏုတ္သေဘာ စိတ္ခံစားမႈကို ထပ္္ခါထပ္ခါ လုပ္ေလ့မ်ားၾကလို႔ဘဲ။ ဒီေတြ႔ရွိခ်က္ကေန စိတ္ေရာဂါ ကာကြယ္ေရးနဲ႔ ကုသေရးမွာ လိင္ခြဲျခား ေဆာင္ရြက္ရမယ္လို႔ သိလာေစပါတယ္။

အတိတ္က ေလ့လာခ်က္ေတြအရ အမ်ိဳးသမီးေတြဟာ စိတ္ေရာဂါအဆင့္ မေရာက္ခင္မွာ စိတ္မတည္ျငိမ္-စိုးရိမ္စိတ္ေတြ ျဖစ္လာတယ္။ ေဘးပါတ္ဝန္းက်င္ကေန ဖိစီးမႈေတြကို အတြင္းဘက္ဆီ သြင္းယူတတ္ၾကတယ္။

စိတ္က်ေနၾကတဲ့ စိုးရိမ္စိတ္ကဲေနၾကတဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြကို ထပ္ခါထပ္ခါ ျဖစ္မလာေစေအာင္ လုပ္ရပါမယ္။ ေယာက္်ားေတြဆိုရင္ ဘာေတြလုပ္ပါဆိုတဲ့ အစီစဥ္ခ်ေပးတာနဲ႔ ၾကမ္းတမ္စိတ္ကေန ဖ်က္ဆီးခ်င္စိတ္ မဟုတ္တဲ့ဆီ ဦးတည္ေပးဘို႔ ျဖစ္ပါတယ္။

စိတ္ေရာဂါ အမ်ိဳးအစားေပါင္း ၅၃ မ်ိဳးခြဲထားသည္။ (ဘာသာမျပန္ေတာ့ပါ)
1. Adjustment disorder

Anxiety disorders
2. Acute Stress Disorder
3. Panic Disorder
4. Agoraphobia w/o history of Panic Disorder
5. Social Phobia
6. Specific Phobia
7. Obsessive-Compulsive Disorder
8. Post-traumatic Stress Disorder
9. General Anxiety Disorder

Childhood Disorder
10. Attention-Deficit Hyperactive Disorder
11. Asperger’s Disorder
12. Autistic Disorder
13. Conduct Disorder
14. Oppositional Defiant Disorder
15. Separation Anxiety Disorder
16. Tourette’s Disorder

Eating Disorder
17. Anorexia Nervosa
18. Bulimia Nervosa Mood Disorder
19. Major Depressive Disorder
20. Bipolar Disorder (Manic Depression)
21. Cyclothymic Disorder
22. Dysthymic Disorder

Cognitive Disorders (Delirium, Dementia, Amnestic Disorders)
23. Delirium
24. Multi-Infarct Dementia
25. Dementia Associated with Alcoholism
26. Dementia of the Alzheimer Type
27. Dementia Personality Disorders
28. Paranoid Personality Disorder
29. Schinoid Personality Disorder
30. Schizotypial Personality Disorder
31. Antisocial Personality Disorder
32. Borderline Personality Disorder
33. Histrionic Personality Disorder
34. Narcissistic Personality Disorder
35. Dependant Personality Disorder
36. Avoidant Personality Disorder
37. Obsessive-Compulsive Personality Disorder

Schizophrenic and other Psychotic Disorders
38. Schizophrenia
39. Delusional Disorder
40. Brief Psychotic Disorder
41. Schizophreniform Disorder
42. Schizoaffective Disorder
43. Shared Psychotic Disorder

Substance-Related Disorders
44. Alcohol Dependence
45. Amphetamine Dependence
46. Cannabis Dependence
47. Cocaine Dependence
48. Hallucinogen Dependence
49. Inhalant Dependence
50. Nicotine Dependence
51. Upload Dependence
52. Phencyclidine Dependence
53. Sedative Dependence


ေဒါက္တာတင့္ေဆြ