ေႏြရာသီကိုု ဘယ္လိုု အန္တုုၾကမလဲ- ေနျခည္ (ေဆး-၁)

လဟာ ျမန္မာျပည္သူ၊ ျပည္သား ေတြ ေပ်ာ္ရႊင္ရတဲ့လတစ္လလို႔ ဆိုႏုိင္ပါလိမ့္မယ္။ ပိေတာက္ပန္း ေတြေဝဆာေနသလို အတာပြဲေတာ္နဲ႔လည္း တစ္ႏွစ္တစ္ ခါတိုက္ဆိုင္တဲ့လတစ္လျဖစ္ေလေတာ့ အမ်ားသူငါေပ်ာ္ ရႊင္ၾကရတဲ့ လေလးတစ္လပါ။လူငယ္ေတြကေတာ့ အ ႀကိဳက္ေတြ႕ေနမွာျဖစ္ေပမယ့္ ဘိုးဘိုး၊ ဘြားဘြားေတြ၊ သက္ရြယ္ႀကီးသူေတြအတြက္ေတာ့ သတိကိုလိုသည္ ထက္ပိုထားရမယ့္လလို႔ပဲ ရည္ၫႊန္းေျပာရမယ္ထင္ပါ တယ္။ အတာသႀကၤန္ပြဲေလးလည္းၿပီးေရာ ေနပူတာ ဟာ ေၾကာက္ခမန္းလိလိပါလို႔ စာေရးသူျမင္မိပါတယ္။ ပင္ပင္ပန္းပန္းအလုပ္လုပ္ႏိုင္ဖို႔ေနေနသာသာ၊ ဒီနား ဟိုနားလႈပ္ရွားသြားလာရင္ေတာင္ ပတ္ဝန္းက်င္အပူ ရွိန္ေၾကာင့္ လူလည္း ႏြမ္းလ်ေနေတာ့တာပါပဲ။

ဒါေၾကာင့္ ဒီလိုအဆမတန္ပူျပင္းတဲ့ေႏြရာ သီကို ဘယ္လိုအန္တုၾကမလဲဆိုတဲ့ ေခါင္းစည္းေလးနဲ႔ အတူ ေႏြအပူေၾကာင့္ျဖစ္တတ္တဲ့ေရာဂါေတြနဲ႔ ေဆာင္ ရန္၊ ေရွာင္ရန္ေလးေတြကိုဒီတစ္ပတ္ေတာ့ စာဖတ္သူ မ်ားအတြက္ မွ်ေဝလိုက္ရပါတယ္။ ေႏြအပူအေၾကာင္း မဆက္ခင္ ခႏၶာကိုယ္အပူအေၾကာင္းကိုအရင္ေျပာရ မွာျဖစ္ပါတယ္။

စာေရးသူတို႔ရဲ႕ခႏၶာကိုယ္အပူခ်ိန္ကို ဦးေႏွာက္ မွာရွိတဲ့ ဟိုက္ပိုသားလမက္စ္ဆိုတဲ့အဂၤါေလးတစ္ခုမွာရွိတဲ့ အပူခ်ိန္ထိန္းညိႇတဲ့စင္တာကေန ပံုမွန္ထိန္းေပး ေလ့ရွိပါတယ္။ ျပင္ပကရာသီနဲ႔ကိုက္ညီမႈရွိၿပီး ခႏၶာကိုယ္ ရဲ႕ပဋိဇီဝလုပ္ငန္းေတြကို အေႏွာင့္အယွက္မျဖစ္ရေလ ေအာင္အတြက္ အေရျပားကေနတစ္ဆင့္ ေသြးေၾကာ ေလးေတြက်ယ္ေစၿပီး ေခြၽးထြက္ေစတာနဲ႔ အဆုတ္က ေန႐ွဴထုတ္လိုက္တဲ့ေလကေနတစ္ဆင့္လည္း ခႏၶာကိုယ္ အတြင္းမွာ ျမင့္တက္လာတဲ့အပူခ်ိန္ကိုျပန္လည္ေလွ်ာ့ ခ်ေပးေစပါတယ္။ ဒီလိုလုပ္ငန္းေဆာင္တာေတြဟာ အ ပူခ်ိန္အရမ္းျမင့္တက္လာမႈနဲ႔အတူ လိုက္ေလ်ာညီေထြ မျဖစ္ေတာ့တဲ့အခါ ဘယ္လိုေနာက္ဆက္တြဲေတြ ျဖစ္ ေပၚလာတတ္သလဲကို ဆက္ေလ့လာၾကည့္ရေအာင္။

စာေရးသူတို႔ခႏၶာကိုယ္အတြင္းအပူခ်ိန္ဟာ ခံႏိုင္တာထက္ ပိုလာတဲ့အခါမွာ ဒါမွမဟုတ္ အပူကို လက္ခံမႈ ံနေအ ြေငည ဟာ အပူကိုစြန္႔ထုတ္ဆံုး႐ႈံးမႈ ံနေအ ဴသ်် ထက္ပိုလာၿပီဆိုရင္ ံနေအ ွအမသုန ျဖစ္လာပါ တယ္။ ဒီလို ံနေအ ွအမသုန ျဖစ္ဖို႔ဆိုတာ လူတိုင္းမွာျဖစ္ ႏိုင္တာလားဆိုေတာ့ အဲဒီလိုေတာ့ လူတိုင္းလြယ္လြယ္ မျဖစ္တတ္ပါဘူး။

ဥပမာအားျဖင့္ဆိုရင္ ႏုနယ္လြန္းတဲ့ ကေလးငယ္ေလးေတြ၊ သက္ႀကီးရြယ္အိုေတြနဲ႔ နာတာ ရွည္ဖ်ားနာေနသူေတြမွာပိုၿပီးဒဏ္မခံႏိုင္ပါဘူး။ ဒီလို လူေတြဟာ သူတို႔ရဲ႕အသက္အရြယ္ သို႔မဟုတ္ ရွိရင္း စြဲေရာဂါအေနအထားအရ ပတ္ဝန္းက်င္ရဲ႕အပူခ်ိန္အ ေျပာင္းအလဲကိုခံႏိုင္ရည္မရွိတဲ့သူေတြျဖစ္ေနတတ္ပါ တယ္။ ေခြၽးထြက္ၿပီးအပူစြန္႔ထုတ္မႈကိုအေႏွာင့္အယွက္ ျဖစ္ေစတဲ့ အေရျပားေရာဂါတခ်ဳိ႕နဲ႔ ေသာက္ေဆးတခ်ဳိ႕ ေၾကာင့္လည္း အပူေတြေအာင္းလာၿပီး ံနေအ ွအမသုန ကိုျဖစ္ေစႏိုင္ပါတယ္။ ေနာက္ၿပီးသတိထားသင့္သူေတြ ကေတာ့ ခႏၶာကိုယ္မွာေရဓာတ္အလံုအေလာက္မရွိသူေတြ Inadequate Intravascular Volume) နဲ႔ ႏွလံုး ေရာဂါအရင့္အမာCardiovascular Dysfunction ရွိသူေတြပါပဲ။

ဒါေၾကာင့္ စာေရးသူတို႔က Heat Stroke ျဖစ္ႏိုင္ေျခရွိသူေတြဟာ ဒီလိုပါလို႔ ေထာက္ျပႏုိင္တာေပမယ့္လို႔ အပူလႈိင္းျဖတ္ ၿပီး ရာသီအင္မတန္ပူတဲ့အခ်ိန္မ်ဳိးမွာ မူလက်န္းမာေရးလည္းခ်ဳိ႕တဲ့တာေၾကာင့္ ျဖစ္ရတဲ့ Classic Heat Stroke နဲ႔ ရာသီပူပူႀကီးမွာအား အင္သံုးၿပီးအလုပ္လုပ္တာ၊ ေလ့က်င့္ခန္းျပင္း ျပင္းထန္ထန္လုပ္တာတုိ႔ေၾကာင့္ျဖစ္တဲ့ Exer-tional Heat Stroke ဆိုၿပီးထပ္ခြဲႏုိင္တာကိုေတြ႕ ရပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ Exertional Heat Stroke လိုမ်ဳိး ကိုေတာ့ ဥတုနဲ႔လုိက္ဖက္ေအာင္မေနတဲ့ လူငယ္ေတြ မွာ၊ သို႔မဟုတ္ အလုပ္ၾကမ္းလုပ္ရသူေတြမွာ မူလက်န္း မာေနေပမယ့္လို႔ ျဖစ္ႏိုင္တာကို ေတြ႕ရပါမယ္။

ဒါေၾကာင့္ ဒီလုိခႏၶာကိုယ္အပူခ်ိန္အရမ္းျမင့္ တက္ၿပီး Heat Stroke ရရင္ ဘယ္လိုလုပ္သင့္သလဲ။ Heat Stroke ဟာ အသက္အႏၲရာယ္ရွိတဲ့ အေျခအ ေနတစ္ခုျဖစ္ပါတယ္။ ကိုယ္တြင္းခႏၶာကိုယ္အပူခ်ိန္ ကို လ်င္ျမန္စြာခ်ေပးရမွာျဖစ္ၿပီး အပူခ်ိန္ျမင့္တက္တာ ေၾကာင့္ ျဖစ္တဲ့ထိခိုက္မႈေတြကိုေလွ်ာ့ခ်ေစျခင္းဟာ အ ဓိကကုထံုးတစ္မ်ဳိးျဖစ္ပါတယ္။ Heat Stroke ျဖစ္တယ္ လို႔သံသယရွိတဲ့လူနာကို ေဆး႐ုံတစ္ခုခုကိုေခၚသြား ၿပီး အနီးကပ္ေစာင့္ၾကည့္ကုသေပးသင့္ပါတယ္။ Heat Stroke ျဖစ္ရင္ ဘယ္လိုလကၡဏာေတြျဖစ္တတ္ပါသ လဲဆိုရင္ေတာ့ -

'ေခါင္းေတြအင္မတန္ကိုက္လာမယ္၊ တစ္ ကိုယ္လံုး ႏံုးခ်ည့္လာမယ္၊ ပ်ဳိ႕ခ်င္၊ အန္ခ်င္မယ္၊ ရင္ ဘတ္ ေအာင့္မယ္၊ အေရျပားလည္းပူျခစ္ၿပီးေျခာက္ေသြ႕ ေနမယ္၊ ႏွလံုးခုန္ႏႈန္းနဲ႔ အသက္႐ွဴႏႈန္းေတြ ရွိသင့္တာ ထက္ပိုျမန္လာမယ္'ဆိုတဲ့အခ်က္ေတြဟာ Heat Stroke ျဖစ္ေနသလားလို႔ သံသယဝင္သင့္တဲ့အခ်က္ေတြပဲ ျဖစ္ ပါတယ္။ ဒီထက္အင္မတန္ဆိုးသြားရင္ေတာ့ ေသြး ေပါင္ေတြက်ၿပီး ွ့သခု ျဖစ္တာ၊ တက္တာ (Convu-lsions))နဲ႔ Coma ပါ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဒီလို အဆင့္ထိမေရာက္ခင္မွာ ကုသမႈခံယူႏုိင္ဖို႔ဟာ အေရး ႀကီးတယ္လုိ႔ ဆိုႏုိင္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ စာေရးသူတို႔က ကုထံုးအေၾကာင္းကို ျပန္လွည့္ၾကရမယ္ဆိုရင္ -

Heat Stroke ရရင္ အဝတ္အစားက်ပ္က်ပ္ ေတြျဖစ္ေနတာ၊ အပူသားေတြျဖစ္ေနတာမ်ဳိးရွိမယ္ဆို ရင္ အဝတ္အစားကို ခြၽတ္ပစ္သင့္ပါတယ္။ ခႏၶာကိုယ္ ေပၚကို ေရဖ်န္းတဲ့ဘူးေလးေတြရွိရင္ ေရဖ်န္းေပးတာ၊ ေရခဲေရစိမ္ထားတဲ့အဝတ္စေတြနဲ႔ ခႏၶာကိုယ္ကိုအုပ္ ထားေပးတာနဲ႔ ဂ်ဳိင္းႏွစ္ဖက္၊ ေပါင္ၿခံႏွစ္ဖက္ကို ေရခဲ ထုပ္ညႇပ္ထားေပးတာစတာေတြကို ျပဳလုပ္ဖို႔လိုပါတယ္။ ဒီလိုအခ်ိန္မွာလြဲတတ္တာကေတာ့ နဖူးေပၚကို ေရပတ္ ဝတ္တင္႐ုံေလာက္နဲ႔ဟာ ဆင့္ပါးစပ္ကို ႏွမ္းပက္သလို ျဖစ္ေနပါတယ္လို႔ ေျပာရပါမယ္။ နဖူးကိုေရပတ္တင္ တာဟာ အပူစြန္႔ထုတ္မႈ ဘာမွသိပ္မရွိပါဘူးလို႔ပဲ ဆို ရမွာျဖစ္ပါတယ္။

တစ္ခါတေလမွာ ေရခဲေရဇလံုးထဲမွာ စိမ္ေပး ထားရေလာက္အထိျဖစ္ၿပီး ဒီလိုစိမ္ေပးတာဟာ ကိုယ္ အပူခ်ိန္အရမ္းတက္ေနသူေတြအတြက္ အင္မတန္အ က်ဳိးရွိတာကိုေတြ႕ရလို႔ သံုးတဲ့အခါသံုးပါတယ္။ မိနစ္ ၂ဝကေန ၄ဝ ေလာက္အတြင္းမွာပဲ ခႏၶာကိုယ္အပူခ်ိန္ ဟာ ၃၉ဒီဂရီ(Celsius)ေအာက္ကို ခ်ေပးႏုိင္ပါတယ္။

ဒါေပမဲ့ အၿမဲသံုးနည္းလမ္းမဟုတ္တာကေတာ့ ဒြိဟ ျဖစ္စရာအခ်က္ေလးေတြရွိေနၿပီး လူနာကိုသက္ေသာင့္ သက္သာမျဖစ္တာမို႔ လုပ္သင့္မလုပ္သင့္ကို ျပန္ခ်င့္ ခ်ိန္ရပါမယ္။ စာေရးသူအထက္မွာေဖာ္ျပထားတဲ့ ေရ ဖ်န္းေပးတဲ့နည္းကိုေတာ့ Evaporation အေငြ႕ျပန္ ေစတဲ့နည္းအေနနဲ႔သံုးေလ့ရွိပါတယ္။ ေရအရမ္းမေအး တဲ့ ပံုမွန္ေရေႏြးေႏြးနဲ႔ကိုမၾကာခဏ လူနာကိုဖ်န္းေပး ရမွာျဖစ္ၿပီး အားျပင္းျပင္းပန္ကာနဲ႔ မႈတ္ထုတ္ေပးရပါ မယ္။ ဒီလိုမ်ဳိးဖ်န္းေပးလိုက္၊ ပန္ကာနဲ႔မႈတ္ထုတ္ေပး လိုက္လုပ္ျခင္းအားျဖင့္ အပူေတြကိုအေငြ႕ျပန္ၿပီး က် ဆင္းေစလာမွာျဖစ္ပါတယ္။ လူနာကိုေတာ့ အရင္ဆံုး အက်ႌခြၽတ္ေပးထားဖို႔ မေမ့ပါနဲ႔။

ဘယ္ေလာက္အထိအပူခ်ိန္ကိုခ်ေပးဖို႔ဆို တာသိဖို႔အတြက္ ခႏၶာကိုယ္အပူခ်ိန္ ကိုလည္း မၾကာခဏတုိင္းေပးေနရမွာ ျဖစ္ၿပီး Body temperature 39 De-grees Celsius ေရာက္ၿပီဆိုရင္ေတာ့ ဒီလို ေရပတ္ဝတ္ေတြ၊ ေရခဲေတြသံုး တာကို ျပန္ရပ္ေပးထားရပါမယ္။ ဒါ မွသာ Overshooting ေခၚတဲ့ အ ပူခ်ိန္ျမင့္တာကိုေျဖရွင္းတာကေန ရွိ သင့္တာထက္ အပူခ်ိန္က်တဲ့ Hypothermia မျဖစ္ေတာ့မွာပါ။

ေနာက္ထပ္ၿပီးေတာ့လည္း လုိ အပ္ခ်က္အရ ေအာက္ဆီဂ်င္႐ွဴရတာ၊ အေၾကာေဆးေတြသြင္းရတာနဲ႔ ေလ ျပြန္ကိုကာကြယ္ဖို႔ Intubation လုပ္ ရတာ၊ ဆီးပိုက္ထည့္ရတာ၊ ႏွာေခါင္း ပိုက္ထည့္ေပးရတာ စတဲ့ကုသမႈေတြ လည္း ပါႏုိင္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဒီလို အခ်ိန္မီ အနီးကပ္ေစာင့္ၾကည့္ၿပီး body temperature ကိုခ်ေပးတာဟာ ေနာက္ဆက္တြဲအပူမ်ားလို႔ျဖစ္လာတဲ့ Multisystem Organ Failure ဆိုတဲ့ အတြင္းအဂၤါကလီစာေတြ အ လုပ္မလုပ္ႏုိင္ေတာ့တာShut Down ျဖစ္ လာတာကို ကာကြယ္ႏိုင္မွာျဖစ္ပါတယ္။ ဒါ ေၾကာင့္ စာေရးသူရဲ႕ Heat Stroke ေဆာင္း ပါးကိုေတာ့ Heat Stroke မျဖစ္ေအာင္ ဘယ္လိုကာကြယ္သင့္သလဲဆိုတဲ့ ေခါင္းစည္း ေလးနဲ႔ နိဂံုးခ်ဳပ္လိုက္ပါေတာ့မယ္။

- အဝတ္အစားကို အထပ္ထပ္ဝတ္တာ၊ က်ပ္ထုပ္ေန ေအာင္ဝတ္တာမ်ဳိးကိုေရွာင္ပါ။ ေအးေအး၊ ပြပြ အက်ႌ မ်ဳိးကို ဦးစားေပးေရြးခ်ယ္ပါ။

- ေနေရာင္ပူပူေအာက္မွာသြားရမယ္ဆိုရင္ ဦးထုပ္ခပ္ ႀကီးႀကီးေဆာင္းၿပီး ေနကာမ်က္မွန္တပ္တာ၊ SPF အ နည္းဆံုး ၁၅ေလာက္ပါတဲ့ Cream ကို အနည္းဆံုး ႏွစ္ နာရီျခားတစ္ခါ ျပန္လူးေပးတာမ်ဳိးကို ျပဳလုပ္သင့္ပါတယ္။

- ေရဓာတ္ကိုပံုမွန္ျဖည့္တင္းေပးဖို႔ မေမ့ပါနဲ႔။ ေခြၽး ထြက္စရာေရဓာတ္မရွိရင္ ပိုဆိုးႏိုင္ပါတယ္။

- ပါကင္ထုိးထားတဲ့ကားေပၚမွာ ဘယ္သူ႔ကိုမွ အၾကာ ႀကီးေစာင့္ခိုင္းတာ၊ ခ်န္ထားခဲ့တာမ်ဳိးမလုပ္ပါနဲ႔။ ေနပူ ထဲမွာရပ္ထားတဲ့ကားတစ္စီးဟာ ၁ဝ မိနစ္ေလာက္အ တြင္းမွာပဲ အပူခ်ိန္၂ဝဒီဂရီဖာရင္ဟိုက္အထိ ျမင့္တက္ လာႏုိင္ပါတယ္။ တကယ္တမ္းရာသီပူလြန္းရင္ ေနရိပ္ ထဲမွာရပ္ထားရင္ေတာင္ ကားထဲမွာအၾကာႀကီးထိုင္မ ေနသင့္ပါလို႔အႀကံေပးခ်င္ပါတယ္။

- အားအင္စိုက္ရမယ့္အလုပ္ေတြရွိရင္ အပူခ်ိန္ေလ်ာ့ နည္းခ်ိန္ကိုေရြးခ်ယ္ပါ။ မေရြးခ်ယ္ႏုိင္ရင္ေတာ့ ေနရိပ္ ထဲမွာ၊ ေအးတဲ့ေနရာမွာမၾကာခဏေရေသာက္ၿပီး နား နားေပးပါ။

အားလံုးပဲက်န္းမာရႊင္လန္းၾကပါေစ။

Reference – WebMD, Medscape, Mayoclinic

Yangon Media Group