ဆင္တုပ္ေကြးျဖစ္လို႔ အသက္ေသဆုံးနိုင္တဲ့ အေနအထား မရွိဘူး

ယခုလပိုင္းအတြင္း ဆင္တုပ္ေကြးဟုေခၚသည့္ တုပ္ေကြးေရာဂါ ၁ မ်ိဳး ျဖစ္ပြားေနရာ လူထုမွာ စိုးရိမ္ပူပန္မွုမ်ား ျမင့္တက္ လ်က္ ရွိသည္။ သို႔ျဖစ္ရာ ဆင္တုပ္ေကြး၏ ေရာဂါလကၡဏာမ်ားႏွင့္ ကာကြယ္ ကုသနိုင္သည့္ နည္းလမ္းမ်ားကို သိရွိနိုင္ရန္ ျပည္သူ႔က်န္းမာေရးဦးစီးဌာနမွ ေရာဂါႏွိမ္ႏွင္းေရး အထူးကုဆရာဝန္ႀကီး ေဒါက္တာမ်ိဳးသန႔္ကို ဧရာဝတီသတင္းေထာက္ သဇင္လွိုင္က ေတြ႕ဆုံေမးျမန္းခဲ့ပါသည္။

ေမး။ ။ ဆင္တုပ္ေကြးေရာဂါေတြ ျဖစ္ေနတယ္လို႔ ၾကားသိရပါတယ္။ ဘာေၾကာင့္ အဲဒီေရာဂါ က ျဖစ္ပြားရတာပါလဲရွင့္။

ေၿဖ ။ ။ အခုရက္ပိုင္း အျဖစ္မ်ားေနတဲ့ ဆင္တုပ္ေကြးေရာဂါျဖစ္ရတဲ့ အေၾကာင္းအရင္းကေတာ့ Chikungunya Virus ေၾကာင့္ ျဖစ္တာ၊ Chikungunya Virus ဆိုတာ တန္ဇန္းနီးယားနိုင္ငံမွာ ျဖစ္ပြားတဲ့ ဗိုင္းရပ္စ္ျဖစ္တယ္။ အဲဒီ ဗိုင္းရပ္စ္က ဘယ္ကေန ကူးေနသလဲ ဆိုရင္ ျခင္ကိုက္ခံရတဲ့ အခါမွာ ကူးစက္တယ္။ ျခင္က ဘယ္လိုျခင္မ်ိဳးလဲဆိုရင္ Aedes ျခင္ေပါ့။ သူက ေသြးလြန္တုပ္ေကြး Dengue ဗိုင္းရပ္စ္ကိုလည္း သယ္ေဆာင္တယ္။ Chikungunya ဆိုတဲ့ ဗိုင္းရပ္စ္ကိုလည္း သယ္ေဆာင္တယ္။

အဲဒီျခင္ကိုက္ခံၿပီးတဲ့ေနာက္ ၃ ရက္ကေန ၅ ရက္အတြင္းမွာ ဆင္တုပ္ေကြးေရာဂါ ျဖစ္လာတာေပါ့။ Chikungunya ဆိုတဲ့ အဓိပၸာယ္ကေတာ့ တြန႔္လိမ္ေကာက္ေကြ႕ျခင္းလို႔ အဓိပၸာယ္ ဖြင့္ဆိုတယ္။ ျခင္ကိုက္ခံရၿပီးေတာ့ ၃၊ ၄ ရက္မွာဆိုရင္ ဖ်ားတယ္။ အဆစ္အျမစ္ေတြ ကိုက္ခဲတယ္။ ေခါင္းေတြကိုက္ခဲတယ္။ ကိုက္ခဲမွုက ျပင္းထန္တဲ့ အတြက္ေၾကာင့္မို႔လို႔ ဆင္နင္းထားသလို ကိုယ္လက္ေတြ အရမ္းကိုက္ခဲတာမ်ိဳး ခံစားရတယ္။

အဲဒီလို ကိုက္ခဲၿပီး ေနာက္ပိုင္းမွာဆိုရင္ အေရျပားေပၚမွာ အနီကြက္ေတြ၊ အဖုအပိမ့္ေတြ ထြက္တတ္တယ္ေပါ့။ ကာကြယ္ ေဆးဆိုတာလည္း မရွိေသးဘူး။ ျခင္ကိုက္မခံရေအာင္ ကာကြယ္ျခင္းကသာ ဆင္တုပ္ေကြး ေရာဂါကို ကာကြယ္နိုင္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ကုသတဲ့ အေနနဲ႔ကေတာ့ နီးစပ္ရာ ဆိုင္က စပ္ေဆးေတြကို မေသာက္ဘဲနဲ႔ ေသခ်ာ တတ္ကၽြမ္းနားလည္တဲ့ ဆရာဝန္ ေတြဆီမွာ ေစာေစာစီးစီး ျပသသင့္ပါတယ္။

ဆင္တုပ္ေကြးေရာဂါျဖစ္လို႔ အသက္ေသဆုံးနိုင္တဲ့ အေနအထားေတာ့ မရွိဘူး။ သို႔ေသာ္ ျဖစ္ေနတဲ့ အခ်ိန္ကာလမွာဆိုရင္ အရမ္း နာက်င္ကိုက္ခဲတာေတြ၊ အေရျပားေပၚမွာ အဖုအပိမ့္ေတြ ထြက္တာ ျဖစ္တတ္ေတာ့ အဲဒီေရာဂါျဖစ္ၿပီးတဲ့ လူကို ၅ ရက္ေလာက္ တပတ္ေလာက္အတြင္းမွာ တျခားျခင္တေကာင္က ကိုက္ၿပီးေတာ့ သူစိမ္းတေယာက္ကို အဲဒီျခင္က ထပ္ၿပီး ကိုက္မယ္ဆိုရင္ အဲဒီေရာဂါပိုးကူးစက္ ပ်ံ႕ႏွံ့ေစတယ္ေပါ့။

ဒါေၾကာင့္ ဆင္တုပ္ေကြးေရာဂါ၊ ေနာက္ၿပီး ေသြးလြန္တုပ္ေကြး ေရာဂါ မျဖစ္ေအာင္ ျခင္ကိုက္မခံရေအာင္ ေနထိုင္ျခင္း ကသာ ကာကြယ္နိုင္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။

ေမး ။ ။ ဘယ္လိုကာကြယ္ေနထိုင္သင့္ပါသလဲ။

ေၿဖ ။ ။ ဒီ ေအးဒီးစ္ျခင္ရဲ့ သဘာဝက ေရၾကည္၊ ေရသန႔္ ေသာက္သုံးေရတို႔၊ ေရခ်ိဳးတဲ့ ေရတို႔ ေရၾကည္ေရသန႔္ေတြမွာ သူတို႔က ေပါက္ဖြားေလ့ရွိတယ္။ ေသြးလြန္တုပ္ေကြးျခင္လိုပဲ ဘုရားစင္မွာ ရွိတဲ့ေရတို႔၊ ပန္းအိုးထဲမွာ ရွိတဲ့ ေရတို႔၊ ေရတင္ က်န္နိုင္တဲ့ ေနရာတို႔ ျခင္ႏွိမ္ႏွင္းေရးက အဓိက ဆိုရင္ ေသြးလြန္တုပ္ေကြးကို ကာကြယ္တဲ့သေဘာပဲ ဖုံး၊ သြန္၊လဲ၊ စစ္ ဆိုတာ ရွိတယ္။ ျခင္ေလာက္လန္းကို ႏွိမ္ႏွင္းတာရွိတယ္၊ ျခင္ႀကီးေကာင္ေတြကို ႏွိမ္ႏွင္းတာရွိတယ္။ ျခင္ေပါက္ဖြားမွု ရွိနိုင္တဲ့ ပိုးေလာက္လန္းေတြကို ဖယ္ရွား ရွင္းလင္းမယ္ဆိုရင္ ျခင္ေပါက္ဖြားမွု နည္းမယ္ေပါ့။

ေနာက္ၿပီး သက္ႀကီး ျခင္ေကာင္ ေတြကတဆင့္ အကိုက္မခံရေအာင္ အကၤ်ီလက္ရွည္၊ ျခင္ကိုက္မခံရေအာင္ ေဆးေတြေပါ့။ ေန႔ဘက္မွာဆိုရင္ မ်ားေသာအားျဖင့္ ကိုက္တတ္တာဆိုေတာ့ ျခင္ေတြခိုေအာင္းနိုင္တဲ့ ေနရာေတြ ရွင္းလင္းရမွာေပါ့။

ေမး ။ ။ အခုလို ဆင္တုပ္ေကြး ျဖစ္ပြားေနတာနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ျပည္သူ႔က်န္းမာေရးဌာန အေနနဲ႔ကေရာ ဘာေတြ လုပ္ေဆာင္ေနပါသလဲ။

ေၿဖ ။ ။ ဆင္တုပ္ေကြးေရာဂါ တခုတည္းကို ကာကြယ္တာ မဟုတ္ဘူးေလ။ ျခင္ကို ႏွိမ္ႏွင္းေရးလုပ္လိုက္တာနဲ႔ တၿပိဳင္နက္ တလက္စတည္း ေသြးလြန္တုပ္ေကြး ေရာဂါကိုလည္း ကာကြယ္ၿပီးသား ရတာေပါ့။ အဲဒီေတာ့ ျခင္၊ ေလာက္လန္း ႏွိမ္နင္း ျခင္း၊ ေနာက္ၿပီး ျခင္က်ားကို ႏွိမ္နင္းျခင္းအားျဖင့္ ေသြးလြန္တုပ္ေကြးေရာဂါလည္း ကာကြယ္နိုင္တယ္ ဆင္တုပ္ေကြး ေရာဂါ ျဖစ္ေစတဲ့ ပိုးကိုလည္း ကာကြယ္နိုင္တယ္။

ေမး ။ ။ လက္ရွိမွာ ျခင္ႏွိမ္ႏွင္းေရး လုပ္ငန္းေတြေရာ လုပ္ေနတာလားရွင့္။

ေၿဖ ။ ။ ပုံမွန္အားျဖင့္ ျခင္ေပါက္ဖြားမွု မ်ားတဲ့ မိုးတြင္းကာလ၊ မိုးဦးပိုင္းကာလ ေတြမွာ ဒီလုပ္ငန္းကို ဖိဖိစီးစီး လုပ္ရတယ္။ အခုကေတာ့ လုပ္ေနဆဲေပါ့။ ေရာဂါပိုးကလည္း ျခင္ကိုက္ခံရၿပီး ၃၊ ၄၊ ၅ ရက္အတြင္းမွာဆို ဒီေရာဂါလကၡဏာေတြ ျပလာ တယ္။ တခါ ဆင္တုပ္ေကြးေရာဂါ ျဖစ္ၿပီးသား လူကေတာ့ ေရာဂါကို နိုင္သြားၿပီဆိုေတာ့ ထပ္ၿပီးေတာ့ မျဖစ္ဘူး။ ပထမ တခါ ျဖစ္ဖူးတယ္ဆိုရင္ ေတာ္ေတာ္ေလးေတာ့ ေဝဒနာျပင္းထန္မယ္။ အရမ္းကို ကိုက္ခဲတာမ်ိဳးရွိမယ္။ အသက္အႏၲရာယ္ ထိခိုက္ေလာက္ေအာင္ေတာ့ မျဖစ္ပါဘူး။

ေမး ။ ။ အခုရက္ပိုင္းမွာက ရာသီတုပ္ေကြးက အျဖစ္မ်ားေနၿပီး ဆင္တုပ္ေကြးပါ ျဖစ္လာတယ္ဆိုေတာ့ လူေတြက ေရာဂါ ဆန္းေတြျဖစ္ေနမွာမ်ိဳးကို ထိတ္လန႔္ၾကတယ္၊ အဲဒီ တုပ္ေကြး အမ်ိဳးအစား ၂ ခုရဲ့ ကြာျခားခ်က္ကို ရွင္းျပေပးပါဦး။

ေၿဖ ။ ။ အခုျဖစ္ေနတဲ့ ရာသီတုပ္ေကြး H1N1 နဲ႔က ကူးစက္မွု မတူဘူး။ သူကေတာ့ ႏွာေခ်တာ၊ ေခ်ာင္းဆိုးတာ အသက္ရွုလမ္းေၾကာင္း ကေနတဆင့္ ကူးစက္တာ။ ဆင္တုပ္ေကြး၊ ေသြးလြန္တုပ္ေကြးတို႔က်ေတာ့ ျခင္ကိုက္ခံရမွ ျဖစ္တာ။ ရာသီတုပ္ေကြး H1N1 ကေတာ့ ကာကြယ္ေဆး ထိုးလို႔ရတယ္။

ကာကြယ္ေဆး ထိုးမယ္ဆိုရင္ မိုးဦးမက်မီမွာ ထိုးရတယ္။ ႏွစ္စဥ္ႏွစ္တိုင္းလည္း ထိုးဖို႔ လိုတယ္ေပါ့။ ဒီႏွစ္ကာကြယ္ေဆး ထိုးထားေပမယ့္ တသက္လုံး ကာကြယ္တာမ်ိဳးေတာ့ မဟုတ္ဘူး။ တႏွစ္တခါ မိုးဦးမက်မီမွာ ထိုးထားလိုက္ရင္ေတာ့ ေကာင္းတာေပါ့။ ကာကြယ္ေဆး ထိုးထားဖို႔အတြက္ကို တိုက္တြန္းပါတယ္။

ေနာက္ၿပီး မိမိရဲ့ အသုံးအေဆာင္ ပစၥည္းေတြမွာ ဆိုရင္ H1N1 ဗိုင္းရပ္စ္ပိုး လြင့္စင္ၿပီးေတာ့ က်ေနတာမ်ိဳးေတြ ရွိတယ္။ အဲဒါမ်ိဳးေတြ ကိုင္တြယ္တဲ့ အခါမွာ လက္ကေနတဆင့္ ကူးစက္တတ္တယ္ဆိုေတာ့ လက္ကိုလည္း ေဆးေၾကာရမယ္။

တုပ္ေကြး ျဖစ္ေနတဲ့သူက ႏွာေခ်တယ္၊ ေခ်ာင္းဆိုးတယ္ ဆိုရင္ လူမ်ားမ်ားရွိတဲ့ အရပ္ကို မသြားဖို႔ ႏွာေခါင္းစည္းေတြ ဘာေတြ တပ္ထားဖို႔ပါ။ ေရာဂါျဖစ္တဲ့သူ ေတြကေတာ့ တပ္ထားသင့္တယ္။ က်န္တဲ့သူေတြကေတာ့ သိပ္ၿပီးတပ္ဖို႔ မလိုဘူး။ ေရာဂါျဖစ္တဲ့သူေတြက တဆင့္ တျခားသူေတြကို မကူးစက္ေအာင္ ကာကြယ္တဲ့ သေဘာမ်ိဳးနဲ႔ တပ္ထားသင့္တယ္။

ဆင္တုပ္ေကြးေရာဂါက Chikungunya ဆိုတဲ့ ဗိုင္းရပ္စ္ေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။ ေသြးလြန္တုပ္ေကြးကေတာ့ Dengue ဗိုင္းရပ္စ္ေၾကာင့္ ျဖစ္တယ္။ H1N1 ဗိုင္းရပ္စ္ေၾကာင့္ Seasonal Flu လို႔ေခၚတဲ့ ရာသီတုပ္ေကြး ျဖစ္တာေပါ့။

ေမး ။ ။ ဆင္တုပ္ေကြးက ဒီႏွစ္မွာအျဖစ္မ်ားတာ ေတြ႕ရတယ္ေပါ့။ ဆရာတို႔အေတြ႕အၾကဳံအရဆို အရင္ကေရာ အျဖစ္မ်ားလား။ အဲဒါက ဘယ္လိုေၾကာင့္လဲ။

ေၿဖ ။ ။ ျခင္ေပါက္ဖြားမွု မ်ားတဲ့ ရာသီအလိုက္ေပါ့။ မိုးတြင္းမွာဆို ေသြးလြန္တုပ္ေကြး ျဖစ္တာေလ။ ဒီ အခ်ိန္မွာေတာ့ မ်ားတယ္။ က်န္တဲ့ ရာသီကေတာ့ သိပ္မမ်ားဘူး။ အရင္ကလည္း ရွိေတာ့ရွိတယ္။ ဒီေလာက္မျပင္းထန္ဘူး။ တခ်ိဳ႕လည္း ျခင္ကိုက္ခံရတယ္ ဒါေပမယ့္ ခံနိုင္ရည္ကေတာ့ မတူဘူးေလ။ ခံနိုင္ရည္အားနည္းတဲ့သူတို႔၊ အိပ္ေရးပ်က္တဲ့သူတို႔၊ ကိုယ္ခံအားနည္းတဲ့သူေတြဆိုရင္ ပိုၿပီးေတာ့ ခံစားရတယ္။

ေမး ။ ။ ျဖစ္တဲ့ေရာဂါလကၡဏာေတြကို ၾကည့္႐ုံနဲ႔ ဆင္တုပ္ေကြးျဖစ္ပါတယ္ဆိုတာ ေကာက္ခ်က္ခ်လို႔ရလား။

ေၿဖ ။ ။ ဒီေရာဂါ ျဖစ္နိုင္တယ္ဆိုတာ ေရာဂါလကၡဏာေတြအရ ဆုံးျဖတ္မယ္ဆိုရင္ေတာ့ ဆုံးျဖတ္လို႔ရတယ္ေပါ့။

ေမး ။ ။ ဆင္တုပ္ေကြးမွာ ဘယ္လို ေရာဂါလကၡဏာေတြ ရွိလဲ။

ေၿဖ ။ ။ အဓိက ကေတာ့ ကိုယ္ေတြလက္ေတြကိုက္တယ္။ ဖ်ားတယ္၊ အေရျပားမွာ အနီကြက္ေတြ အပိန႔္ေတြ ထြက္တယ္၊ ယားတယ္။ ဖ်ားတာက ၁၀၃၊ ၁၀၄ ဒီဂရီေလာက္ထိ ဖ်ားတယ္။ အနီကြက္နဲ႔ ယားတာေတြက ၁ ပတ္ေလာက္ေနရင္ ေပ်ာက္တယ္။ အားလုံး ျဖစ္စဥ္က ႏွစ္ပတ္ေလာက္ေတာ့ ၾကာတာေပါ့။

တခ်ိဳ႕က်ေတာ့လည္း ခံနိုင္ရည္ ေကာင္းရင္ ေကာင္း သလို ၅ ရက္၊ ၁၀ ရက္ေလာက္နဲ႔ ေပ်ာက္သြားတာေတြလည္း ရွိတယ္။ ကေလးေတြလည္း ဒီလိုပါပဲ ဖ်ားတယ္။ ကိုက္ခဲ တယ္။ ကေလးေတြမွာ က်ေတာ့ ေသြးလြန္တုပ္ေကြးက ပိုၿပီးေတာ့ ေၾကာက္ရတယ္။ ေသြးလြန္တုပ္ေကြးက အသက္ အႏၲရာယ္ပိုၿပီးေတာ့ ထိခိုက္တယ္။

ေမး ။ ။ ဆရာတို႔ဆီမွာ ဆင္တုပ္ေကြးျဖစ္တဲ့ လူနာ စာရင္း ျပဳစုထားတာ ရွိပါသလားရွင့္။

ေၿဖ ။ ။ ဆင္တုပ္ေကြးေရာဂါ ရွိ၊ မရွိဆိုတာ ေသြးေဖာက္စစ္ၾကည့္လို႔ရတယ္။ တကယ္ ဟုတ္၊ မဟုတ္ဆိုတာကိုေလ။ ေသခ်ာေအာင္ ဓာတ္ခြဲစိစစ္လို႔ရတယ္။ ဓာတ္ခြဲ စစ္ေဆးတဲ့အခါ ဖ်ားတယ္၊ အဆစ္အျမစ္ကိုက္ခဲတယ္၊ အေရျပားမွာ အဖုအပိန႔္ အနီအကြက္ေတြ ထြက္တဲ့သူေတြကို ေသြးေဖာက္ၿပီးေတာ့ Chikungunya ဆိုတဲ့ ဗိုင္းရပ္စ္ ရွိ၊ မရွိ စစ္ေဆးၾကည့္ရင္ သိပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ေတာ္ေတ္ာမ်ားမ်ားက ဒီေရာဂါက မေသနိုင္ဘူးေပါ့။

အခ်ိန္တန္ရင္ ေပ်ာက္မယ့္ အတြက္ေၾကာင့္မို႔လို႔ ဓာတ္ခြဲပို႔ၿပီးေတာ့ စစ္ေဆးတာ ေတာ္ေတာ္နည္းပါတယ္။ ဒီေရာဂါက ျမန္မာနိုင္ငံမွာ မီဒီယာေတြကေန တဆင့္ ပိုၿပီးေတာ့ လူသိမ်ားလာတာေပါ့။ အရင္တုန္းကလည္း ရွိခဲ့တယ္။ ထိုင္းနိုင္ငံမွာ ဆိုရင္လည္း ျဖစ္တာေပါ့။ ဆင္တုပ္ေကြးလူနာ ဘယ္ႏွေယာက္ဆိုတာမ်ိဳး စာရင္းေတာ့ မရွိပါဘူး။

ေမး။ ။ ဘယ္အခ်ိန္ေတြမွာ ဒီေရာဂါကို သတိထား အသင့္ဆုံးလဲ။ လ အလိုက္ေျပာမယ္ဆိုရင္ ဘယ္လေတြမွာ အျဖစ္မ်ား တတ္ပါသလဲ။

ေျဖ။ ။ လအလိုက္ေျပာမယ္ဆိုရင္ ေမ၊ ဇြန္၊ ဇူလိုင္၊ ၾသဂုတ္လေတြမွာ အျဖစ္မ်ားတယ္။ ဇြန္၊ ဇူလိုင္ကေတာ့ ျဖစ္တာ အမ်ားဆုံးေပါ့။

ေမး ။ ။ ဘယ္အသက္အရြယ္ေတြမွာ အျဖစ္မ်ားတတ္ပါသလဲ။

ေၿဖ ။ ။ အသက္အရြယ္ မ်ိဳးစုံမွာ ျဖစ္တတ္တယ္။ ျခင္ကိုက္ခံရတဲ့သူ မွန္သမၽွ အသက္ႀကီးသည္ျဖစ္ေစ၊ ငယ္သည္ျဖစ္ေစ ျခင္ကိုက္ခံရရင္ ျဖစ္တယ္။ ဆင္တုပ္ေကြး ထက္စာရင္ ဆရာတို႔ ေရာဂါႏွိမ္နင္းေရးက အသက္အႏၲရာယ္ ထိခိုက္နိုင္ေစတဲ့ ေသြးလြန္တုပ္ေကြးကို ပိုၿပီးေတာ့ ဂ႐ုစိုက္ေစခ်င္တယ္။ ကေလးေတြမွာျဖစ္တယ္။

ေနာက္ၿပီး လူႀကီးေတြမွာ ေသြးလြန္ တုပ္ေကြးက ျဖစ္ေနတယ္။ ဖ်ားတယ္၊ ကိုက္ခဲတယ္ဆိုရင္ ေသြးလြန္ တုပ္ေကြး ျဖစ္၊ မျဖစ္ကို ေသြးေဖာက္စစ္တယ္။ ဓာတ္ခြဲ စစ္ၿပီးေတာ့ Confirmation ယူတယ္။ ေနာက္တခုကေတာ့ အခ်ိန္မီကုသဖို႔ လိုတယ္။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ ေသြးလန႔္တာေတြ၊ ေရွာ့ခ္ျဖစ္တာေတြ ျဖစ္ၿပီး ေနာက္က်ရင္ အသက္အႏၲရာယ္ စိုးရိမ္ရတယ္။

ဧရာဝတီ